බිට්කොයින් කියන්නේ මොනවද? What is Bitcoin?

නිකම් හිතන්න ඔයා ළග මුදල් වර්ගයක් එහෙම නැත්තම් වටිනා වත්කමක් තියෙනවා. ඒ වත්කම බැංකුව මතවත් උද්දමනය මතවත් රැදෙන්නෙ නෑ. පරිස්සමට හරි පොලි ගන්න හරි බැංකුවේ දාන්න ඕනත් නෑ. ලෝකේ ඕනම තැනකට ඔයාට කැමති කෙනෙක්ට ක්ශනිකව යවන්න පුලුවන්. සප්‍රයිස් නේද?... කොහොමද ඇත්තටම ඔයා ළග එහෙම මුදල් වර්ගයක් නැත්තම් වත්කමක් තිබුනොත්.?

ඔයාට පුලුවන් මේ කියපු දේවල් ඇත්තටම ඔයාගෙ වර්තමානය කරගන්න. මොකද BTC එහෙම නැත්තම් බිට්කොයින් කියන්නෙ අපි මේ කලින් කියපු හැමදේම කරන්න පුළුවන් දෙයක්. BTC කියන්නේ සල්ලි ගැන අපි හිතන් ඉන්න හැමදේම වෙනස් කරන DIGITAL ASSETS එකක් කීවොත් වැරදි නෑ කියලා මම හිතනවා. දැනට ලෝකේ අනිත් රටවල් වල තියෙන මේ මැජික් එක අපි කැමති අපේ ලංකාවේ ඔයාටත් හදුන්වලා දෙන්න.

මේ ලිපියෙන් අද අපි,  BITCOIN කියන්නෙ මොකද්ද, බිට්කොයින් හැදුනේ කොහොමද? කොහොමද බිට්කොයින් භාවිතා කරන්නේ සහ බිට්කොයින් වලට සම්බන්ද තව ගොඩාක් විස්තර කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනවා.

ඉතින් මේ ගැන වීඩීයෝ එකක් අපි ඉතාම පැහැදිලිව කරලා තියනවා. ඔයාට පුළුවන් ඒකත් පහල ලින්ක් එකෙන් බලන්න.

Bitcoin කියන්නේ ලෝකෙම කතා බහට ලක් වුණ ටොපික් එකක්. හිතා ගන්න බැරි තරමටම Bitcoin දැන් ජනප්‍රියයි. අපි මුලින්ම බලමු බික්කොයින් කියන්නේ මොනවද සහ බිට්කොයින් වල ඉතිහාසය ගැන.

What is bitcoin? And Bitcoin history

 බිට්කොයින් වලට ලොකු ඉතිහසයක් තියනවා. 1980 වගේ කාලේදි ඉදලා තමයි cryptographer ලා ක්‍රිප්ටො ගැන අත් හදා බැලීම් කරලා තියෙන්නෙ. David Lee Chaum, Cynthia Dwork, Moni Naor, Adam back වගේම අන්න්‍යතාවය හෙලි නොකල සතොශි නකමොටොත් ක්‍රිප්ටො ලෝකයට හදුන්වා දීමට දායක වෙලා තියෙනවා. ඒ වගේම බිට්කොයින් වලට සම්බන්නද ධවල පත්‍රිකාවක් 1996 දී නිකුත්වෙලා තියෙනවා.

Bitcoin කියන්නේ සරලවම කිව්වොත් digital asset එකක් එහෙම නැත්නම් Crypto Asset එකක්. Bitcoin ආරම්භ වුණේ වුණේ 2009 දී. සතෝෂි නකමොටෝ කියන නම භාවිතා කරලා හඳුනාගත්තේ නැති ආයතනයක් හරි පුද්ගලයෙක් හරි තමයි මේ Bitcoin නිර් මානය කරලා තියෙන්නේ.

2008/9 කාලයේදි විශාල ආර්ථික ගැටලුවකට ඇමරිකාව පත් වුණා. ඒ රටේ බැංකු තමන්ගේ ගනුදෙනුකරුවන්ගේ තොරතුරු වැරදි විදිහට සකසා වෙනත් බැංකු වලට විකිනීම මගින් තමයි මේ ගැටලුව ඇතිවුණේ. මේ ගැටලුවේ ප්‍රතිපලයක් විදිහට ඒ රජයට ගනුදෙනු කරුවන්ගේ මුදල් නැවත ලබා දෙන්නත් ආර්තික ගැටලුව සමනය කරන්නත් අවශ්‍ය තරමට මුදල් මුද්‍රණ් කරන්න සිද්දවුණා. අධික ලෙස මුදල් මුද්‍රනය කීරිමත් එක්ක උද්දමනය වැඩි වුණා. උද්දමය වැඩි වීමත් එක්ක ඒ බලපෑමත් ආවේ අහිංසක මිනිස්සුන්ටමයි. 

ඉතින් විනිවිද බාවයක් නැති මේ මධ්‍යම අදීකාරියක් විසින් පලනය කරන මූල්‍ය පද්දතියට වඩා හොද ගනුදෙනු කරන මාධ්‍යක්, ඒ කියන්නේ විනිවිද බාවයක් තියෙන, ගනුදෙනුකරුවන් සියලු දෙනාටම සම විදිහට සලකන ඩිජිටල් විදිහට ගනුදෙනු කරන්න පුලුවන් මාධ්‍යක් ගෙන එන්න සතොශි නකමොටො ගත්ත උත්සහයක ප්‍රතිපලයක් තමයි බිට්කොයින් කියන්නේ.

ඒ වගේම මේ ක්‍රමය කිසිදා විසදන්න බැරි වුණ Byzantine Generals problem එකටත් විසදුමක් ගෙනාව එකම සංකල්පය බවට පත් වුණා. Byzantine Generals problem එක කියන්නේ decentralized systems වල consensus (එකම තීරණයකට පැමිණීම) ඇති කරගැනීමේ ගැටලුවක්. මෙය game theory වලින් පැහැදිලි කරන analogical ගැටලුවක්. මේ ගැටලුවට අතීත කතාන්දරයක් සම්බන්දව තියෙනවා.

බයිසැන්තියානු අධිරාජ්‍ය කාලයේ එක් නගරයක් (Byzantium) සතුරු හමුදා කණ්ඩායමක් විසින් වටකරලා තියෙනවා. ඉතින් නගරය බේරාගන්න නම්, සියලුම ජනරාල්වරු එකම වේලාවේදී සතුරු කන්ඩායමට පහර දෙන්න ඕන. නමුත්, එක්කෙනෙක් පමණක් attack කළොත් හරි එකඟ නොවී විවිධ වේලාවලදී attack කළොත් හරි නගරය බේරගන්න්න වෙන්නෙ නෑ.

නිවැරදිම ආක්‍රමණය සඳහා සියලුම ජනරාල්වරු එකම තීරණයකට එන්න ඕන. ඒත් ජනරාල් කණ්ඩායමේ හොරු/පාවාදෙන අය ඉන්නවා නම්, එයාලා වැරදි තොරතුරු ලබාදීලා එකඟතාව බිඳින්න උත්සාහ කරනවා. සාර්ථක සංවාදය (communication) කරන්න ගොඩාක් අමාරුයි, ඒ ඇයි කීවොත්, යවන පණිවිඩවල අන්තර්-ගතය වෙනස් කරන්න පුලුවන්. පණිවිඩවල සත්‍යතාවය මැන ගන්න බෑ.

ඉතින් මේ ගැටලුවට උත්තරයක් හොයාගත්තේ මේ crypto assets නිර්මාණය මගින්. Crypto ගනුදෙනු වලදී එකම වෙලාවක එකම තොරතුරු ගනුදෙනු ජාලයේ ඉන්න සියලු දෙනාටම යැවීමේ හැකියාව තියෙනවා. Nicholas Szabo එහෙම නැත්තම් නික් සබෝ මේ විසදුම් හොයන්න ගොඩාක් දායක වෙලා තියෙනවා. ඉතින් මේ විදිහට විවිද විද්‍යාඥයන්ගේ මැදිහත්වීමෙන් කාලයක් තිස්සේ සංවර්දනයට ලක් වුණ ආරක්ශාවත් විශ්වාසයත් දිනාගත්ත දෙයක් විදිහට අපිට බිට්කොයින් හදුන්වන්න පුලුවන්.

Bitcoin කියන්නේ රුපියල් වගේවත් ඩොලර් වගේවත් දෙයක් නෙවෙයි. රුපියල් Print කරන්නෙ වගේම පාලනය කරන්නෙත් රජය විසින් හරි බැංකු වලින් හරි. Bitcoin කියන්නේ සම්පූර්ණයෙන්ම විමධ්‍යගත වත්කමක්. ඒ කියන්නේ සරලවම Bitcoin පාලනය කරන්න, පුද්ගලයෙක්වත් සමාගමක් වත් නැහැ. Bitcoin ලෝකෙ පුරා users ලාගේ නෙට්වර්ක් එකෙන් ක්‍රියාත්මක වෙන දෙයක්. ඔයා Bitcoin හිමියෙක් නම් ඔයාගේ මුදල් පාලනය කරන්නේ ඔයාමයි. ඒ වගේම සියලු ගනුදෙනු වල විනිවිද බාවයක් ඔයාට තියෙනවා.

හරි දැන් අපි කතා කරමු Bitcoin වල ලක්ෂණ කිහිපයක් ගැන.

Bitcoin වල ලක්ෂණ

Digital

Bitcoin සම්පූර්ණයෙන්ම ඩිජිටල් විදිහට පවතින මුදල් ආකාරයක්. Online network වලින් තමයි මේක ක්‍රියාත්මක වෙන්නේ. හැබැයි ඔයාට කාසි වගේ නෝට්ටුවගේ බිට්කොයින් අතින් අල්ලන්න නම් බෑ. ඔයාට පුළුවන් ඔයාගේ ෆෝන් එකේ හරි කොම්පියුටර් එකේ හරි තියෙන ඩිජිටල් wallet එකට දාලා Bitcoin ගබඩා කරලා තියාගන්න.

limited supply - සීමාසහිත සැපයුම

මම කලිනුත් සදහන් කළා Bitcoin, රුපියල් වගේ නෙමෙයි කියලා. රුපියල් අවශ්‍ය වෙලාවට ඕනම අවස්ථාවක ප්‍රින්ට් කරන්න පුළුවන්. Bitcoin එහෙම කරන්න පුළුවන් දෙයක් නෙමෙයි. ලෝකෙටම තියෙන්නෙ Bitcoin මිලියන විසි එකක් විතරමයි. මේක වෙනස් වෙන දෙයක් නෙමෙයි. මේ නිසා තමයි Bitcoin ඩිජිටල් ගෝල්ඩ් කියල හඳුන්වන්නේ.

අපි යමු තුන්වෙනි ලක්ෂණයට

Peer-to-peer (P2P)

 ලංකාවේ මුදල් හුවමාරු කරන්න නම් අපිට බැංකුවක් හරි මොකක් හරි කම්පැනි එක්ක හරි සහාය අවශ්‍ය වෙනවා. ඒ කියන්නේ තෙවන පාර්ශ්වයක් අපිට අවශ්‍ය වෙනවා. Bitcoin වල තියෙන මේ ලක්ෂණය නිසාම බීට් කොයින් භාවිතයට මිනිස්සු පෙළඹිලා ඉන්නවා. P2P කියන්නේ ඒ වගේ තෙවන පාර්ශ්වයක් නැතුව ගනුදෙනු කරන ක්‍රමයක්. අපිට පුළුවන් අපේ ෆෝන් එකෙන් අවශ්‍ය කෙනාට කෙලින්ම Bitcoin යවන්න. මේ ක්‍රමය පිරිවැය අඩු සහ ස්පීඩ් ක්‍රමයක් විදිහට හඳුන්වන්න පුළුවන්. මේ ක්‍රියාවලිය සිද්ධ වෙන්නේ බ්ලොක්චේන් තාක්ෂණයෙන්. ඒ ගැන වැඩි විස්තර ඉස්සරහට කතා කරමු.

අපි වැදගත්ම ලක්ෂණ තුනක් ගැන කතා  කළේ.  දැන් අපි කතා කරමු කොහොමද මේ Bitcoin වැඩ කරන්නෙ කියලා. තේරුම්ගන්න පහසු වෙන්න මම ඔයාට මේක කොටස් පහකට බෙදලා පැහැදිලි කරන්නම්.

බ්ලොග් චේන් (blockchain )

බ්ලොක්චෙන් කියන්නේ හරියට ලෙජර් එකක් වගෙ.  ඒ කියන්නේ ගිණුම් පොතකට සමාන දෙයක්. බ්ලොක් පිටු ගොඩකින් හැදුන පොතක් වගේ දෙයක් තමයි බ්ලොක්චේන් එකක් කියන්නෙ. බ්ලොක් පිටුවක සදහන් වෙන්නේ අපි කරන ගනුදෙනු. Bitcoin වලින් වෙන හැම ගණුදෙනුවක්ම මේ පොතේ ලියවෙනවා. Bitcoin එක්ක ගනුදෙනු කරන හැමෝටම මේ පොතේ එක කොපියක් තියෙනවා. ඒ නිසාම මේකේ විනිවිදභාවය අඩුවක් නැතුව හැම ගනුදෙනුකරුවෙකුටම ලැබෙනවා.

බ්ලොක්චේන් එකකට ගනුදෙනුවක් ලියවුනාට පස්සෙ මොනම හේතුවකටවත් ඒක වෙනස් කරන්න බෑ. තව මේ ක්‍රමය නිසා තමන්ගේ මුදල් වලට විශ්වාසනීය අරක්‍ෂාවකුත් ලැබෙනවා. මේ බ්ලොග් චේන් එක නිසා ගනුදෙනු කරද්දී බොරු කරන්න හොර කරන්න බෑ. ඒ කියන්නේ මේකේ ආරක්ෂාව උපරිමට තියෙනවා කියන එක.

මේ එක බ්ලොක් පිටුවක් නෝඩ් එකක් මගින් වෙරිෆයි කරලා තමයි බ්ලොක් චේන් එකට එකතු කරන්නේ.  ඊලග කොටසින් අපි බලමු නෝඩ් එකක් කියන්නෙ මොකද්ද කියලා.

නෝඩ් - Node

Bitcoin කියන්නේ ලෝකය පුරා තියෙන දස දහස් ගණනක් නෝට්ස් මගින් නඩත්තු වන ලෙජර් එකක්. හැම නෝඩ් එකක්ම Bitcoin සොෆ්ට්වෙයා එක run වෙන කොම්පියුටර් එකක් කියලා අපිට හඳුන්වන්න පුළුවන්. Node එකේ තමයි බිත්කොයින් ගනුදෙනුවල සියලුම රීතීන් තියෙන්නේ. ඒ වගේම අපි කරන සියලු ගනුදෙනු නෝඩ් එකේ සඳහන් වෙනවා. මේක හරියට නෝට්බුක් එකක් වගේ.

අපි කරන ගනුදෙනුවක් නිවැරැදි ආකාරයෙන් සිදු වී ඇත්නම් එය blockchain එක වෙත යොමු කරනවා. ගනුදෙනු වැරදි නම් එය අවලංගු කරනවා. හැම නෝඩ් එකක්ම මේ රූල්ස් වලට යටත්ව තමයි ක්‍රියාත්මක වෙන්නෙ. ඒ වගේම මේ නෝඩ්ස් එකිනෙකට සම්බන්ධයි. වැරදි ගනුදෙනු කරන්න බැරි මේ නිසා.

සරලවම නෝඩ් එකක් කියන්නේ මයිනර් කෙනෙක් දෙන බ්ලොක් එකක් බ්ලොක්චේන් එකට එකතු කරන්න කලින් නිවරදි තොරතුරු ද ඇතුළත් කියලා බලලා තහවුරු කරන එකක්. අපි කරන සියලුම ගනුදෙනු සටහන් කරගන්න තැනක් විදිහට නෝඩ් එක හදුන්වන්න පුලුවන්.

මයිනින් - Minning

     මම කලින් සදහන් කලා Bitcoin ප්‍රින්ට් කරන දෙයක් නෙමෙයි කියලා. ඒ වගේම අතින් අල්ලන්න පුලුවන් දේකුත් නෙවෙයි. Bitcoin හැදෙන්නේ මයිනින් වලින්. අධි බලැති පරිඝනක වලින් තමයි මේ මයිනින් ක්‍රියාවලිය සිද්ධ වෙන්නේ. මයිනින් කරන මයිනර්ස්ලා සංකීර්ණ ගණිත ගැටලු විසඳලා ගනුදෙනුව තහවුරු කරලා බ්ලොග් චේන් එකට එකතු කරනවා.

Verify කරන්න නම් මයිනර්ස්ලට සිද්දවෙනවා සීල් එකක් හොයාගන්න. මේ සීල් එක බිලියන ගනනක් අනුමාන අතරින් හොයාගන්න ඕන. මයිනර්ස්ලා මේ කරන කාර්‍යයට රිවෝර්ඩ් විදිහට තමයි බීට් කොයින් ලැබෙන්නේ.

මේක හිතන තරම් සරල දෙයක් නෙවෙයි. මේ ගැන වැඩි විස්තර අපේ යූටුබ් වීඩියෝ එකෙන් කතා කරලා තියනවා. ඔයාට පුළුවන් ඒකත් බලන්න. ලිපියේ අවසානයේ ලින්ක් සදහන් කරලා තියනවා.

වොලට් - wallet

Bitcoin ගැන ඉගෙන ගනිද්දී wallet ගැන අනිවාර්යෙන්ම ඉගෙන ගන්න ඕන. Bitcoin යූස් කරන්න නම් ඔයා ලඟ Digital wallet එකක් තියෙන්නම ඕනේ. මේක හරියට බෑග් එකවුන්ට් එකක් වගේ. ඔයාට Bitcoin පරිස්සම් කරලා තියාගන්න හරි කාටහරි යවන්න වගේම බීට් කොයින් ගන්නත් wallet එකක් ඕනේ වෙනවා. ඩිජිටල් wallet එකේ ප්‍රයිවට් කී එකෙන් ඔයාගේ බිට් කොයින් ආරක්ෂා වෙනවා.

Crypto key

බිටකොයින් එක්ක ගනුදෙනු කරන ඔයාට ක්‍රිප්ටො කී ගැන අවබෝධයක් අනිවාර්යයෙන්ම තියෙන්න ඕනේ. බිට්කොයින් ගනුදෙනු කරන්න භාවිතා කරන account වලට කී වර්ග දෙකක් තියෙනවා. පළවෙනි එක තමයි (private key) ප්‍රයිවට් කී එක. දෙවැනි එක (public key) පබ්ලික් කී එක.

ප්‍රයිවට් කී කියන්නේ හරියට නිකන් ඔයාගේ බැංකු ගිනුමේ පින් නම්බර් එක වගේ. ඒක අපි කාටවත් දෙන්නේ නැහැ. රහසිගතව භාවිතා කරන දෙයක්. මේ පින් අංකය කාටහරි ලැබුණත් එයාට පුළුවන් ඔයාගේ කවුන්ට් එකේ තියෙන බිට්කොයින් සේරම උනත් ගන්න. ඉතින් ඔයා දැනගන්න ඕන ඔයාගේ ප්‍රයිවට් කී එක ඉතාම පරිස්සම් ඇතුව තියාගන්න. ඒ වගේම ප්‍රයිවට් කී එකක් විදියට strong පාස් වර්ඩ් එකක් භාවිතා කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වෙනවා.

public key එක කියන්නේ හරියට ඔයාගේ බැංකු ගිනුම් අංකය වගේ.  කාටහරි අපිට සල්ලි දාන්න ඕන වුණාම අපි අපේ බෑංක් එකවුට් නම්බර් එකනේ දෙන්නේ.  එක අපේ ඇඩ්රස් එක වගේ. Bitcoin account වලත් ඒ වගේම public key එකක් තියෙනවා. අපිට කාගෙන් හරි bitcoin ගන්න ඕන නම් අපි ඒ පුද්ගලයාට දෙන්නේ අපේ public key එක.

ඉතින් මේ කතා කරපු දේවල් වලින් ඔයාට සරලවම තේරෙන්න ඇති බීට් කොයින් කොහොමද වැඩ කරන්නේ කියලා. මේ හැමදෙයක් ගැනම වෙන වෙනම සවිස්තරාත්මකව අපි ඉස්සරහට කතා කරන්න බලාපොරොත්තු වෙනවා. ඒ වගේම බිට්කොයි ගැන ඉගෙන ගන්න කලින් මුදල් කියන්නෙ මොනවද කියලා ඉගෙන ගන්න ඕනනේ. ඒ ගැනත් ලිපියක් ලියලා තියනවා.

අද කතා කළේ Bitcoin කියන්නේ මොනවද කියලා. Bitcoin වලට සම්බන්ධයෙන් කරුණු කාරණා ගොඩක් ගැන අද අපි කතා කරා. නිගමනයක් විදිහට කිව්වොත් ලංකාවේ ආර්ථික අභියෝගවලට මුහුණ දෙන ජනතාවට Bitcoin කියන්නේ ඉතාමත් හොඳ වෙනස් විකල්පයක් විදිහට දකින්න පුළුවන්. ලංකාවේ මේ Bitcoin අනාගතයේදී කොහොම වැඩ කරයිද? මොනතරම් වෙනසක් ලංකාවෙ වෙයිද කියලා අපි ඉස්සරහට බලමු.

 කොහොම උනත් මේ දේවල් ඉගෙනගන්න එක වටිනවා. එකතු වෙලා ඉන්න  Bitcoin sri lanka එක්ක. ඔයාල දන්න නොදන්න ගොඩක් දේවල් අපි ඉස්සරහට කතා කරනවා. ඒ වගේම අපේ යූටියුබ් නාලිකාවෙන් මේ කතා කරපු දේවල් ඉතාම සරලව ඉගෙනගන්න පුලුවන්. ඒ නිසා අපේ නාලිකාව සමග සම්බන්ද වෙන්න.

සුභ දවසක්..