ආයුබෝවන්! අද අපි crypto ලෝකයේ ගොඩක් වැදගත් දෙයක් ගැන කතා කරන්නයි යන්නේ, ඒ තමයි stable coins. සමහරවිට ඔයාලා හිතනවා ඇති, "මම Bitcoin ගැන විතරයි කතා කරන්නෙ කියලා මේ පේජ් එකේ කියලත්, ඇයි stable coins ගැන මේ කතා කරන්න යන්නේ කියලා. ඇත්තටම, සමස්ත cryptocurrency market එක තේරුම් ගන්න stable coins ගැන දැනගන්න එක ගොඩක් වැදගත්. ඒ වගේම, මේවායින් ඔයාගේ crypto ආයෝජන කළමනාකරණය කරන්නත් පුළුවන් විශේෂ ප්‍රතිලාභ තියෙනවා. ගොඩාක් අයට මේ බ්ලොග් එක වැදගත් වෙයි කියලා මම හිතනවා.
ඉතින් මේ ගැන ඉතාම පැහැදිලිව අපේ Bitcoin Sri Lanka YouTube නාලිකාවේ වීඩියෝ එක්කින් ඉදිරිපත් කරලා තියනවා. මේ පහල තියෙන්නෙ ඒ වීඩියෝ එක. ඔයාට පුළුවන් ඒකත් බලන්න.
ඉතින්, මේ stable coins කියන්නේ මොනවද? Bitcoin වගේ crypto ගැන හිතද්දි ‘stable’ කියන වචනය ඔළුවට එන්නෙ නැති බව ඇත්ත. ඒවායේ මිල ගණන් නිතරම උඩ පහළ යනවා, සමහරවිට හුඟක් වෙලාවට. මේ මිල උච්චාවචනයන් බොහෝ digital assets වල මූලික ලක්ෂණයක්. හැබැයි, stable coins නිර්මාණය කරලා තියෙන්නේ මේකට සම්පූර්ණයෙන්ම ප්‍රතිවිරුද්ධ දෙයක් කරන්නයි. ඒ කියන්නේ, ඒවා නියත අගයක් පවත්වාගෙන යන්න උත්සාහ කරනවා. මේක කරන්නේ, ඒවා නිශ්චිත සාම්ප්‍රදායික මුදලක (fiat currency) හෝ භාණ්ඩයක (commodity) අගයට 'පෙග්' (pegged) කරලා. ගොඩක් වෙලාවට, මේවා US ඩොලරයට පෙග් කරලා තියෙන්නේ. ඒ කියන්නේ, stable coin එකක් හැම විටම එක්සත් ජනපද ඩොලරයකට සමාන විය යුතුයි කියලා. යුරෝ වගේ වෙනත් මුදල් වලට හෝ රත්‍රන් වගේ භාණ්ඩ වලටත් මේවා සම්බන්ධ කරන්න පුළුවන්.
මේවා crypto ලෝකයේ "casino chips" වගේ කියලා හිතන්න පුළුවන්. Traders ලා මේ tokens, උදාහරණයක් විදියට Tether (USDT) හෝ USD Coin (USDC) real dollars වලින් ගන්නවා. ඊට පස්සේ මේ tokens පාවිච්චි කරලා, Bitcoin වගේ වෙනත් cryptocurrencies ඉක්මනින් සහ අඩු වියදමකින් trade කරන්න පුළුවන්. ඒ වගේම, ඔයාට ආපහු සාම්ප්‍රදායික මුදල් වලට මාරු වෙන්න ඕනෙ වුණාම, ඔයාගේ stable coins සමාන ඩොලර් ප්‍රමාණයකට redeem කරන්න පුළුවන්. stable coin එකක ප්‍රධානම අරමුණ තමයි, මිල වෙනස් නොවන, උච්චාවචනය නොවන cryptocurrency එකක් හදලා, crypto වල තියෙන පහසුව, පෞද්ගලිකත්වය සහ ආරක්ෂාව එක්ක සාම්ප්‍රදායික මුදල් වල ස්ථාවරත්වය සහ විශ්වාසය ලබා දෙන එක.
Stable coins වල ප්‍රධාන වර්ග
stable coins ස්ථාවරත්වය ලබාගන්න විවිධ ක්‍රම තියෙනවා වුණත්, ඒවා ප්‍රධාන වශයෙන් වර්ග තුනකට බෙදන්න පුළුවන්:
· ෆියට් මුදල් මත පදනම් වූ stable coins (Fiat-backed stable coins) මේවා තමයි ගොඩක්ම ජනප්‍රිය. මේවා සාම්ප්‍රදායික මුදල්, උදාහරණයක් විදියට US ඩොලර් හෝ යුරෝ, ඒවා නිකුත් කරන ආයතනය විසින් තියාගෙන ඉන්න reserves වලින් backing වෙනවා. මේ 1:1 අගය පවත්වාගෙන යන්න නම්, ඒ stable coin එකේ සංසරණය වන ප්‍රමාණයට සමාන හෝ ඊට වැඩි මුදල් හෝ මුදල් වලට සමාන වත්කම් (US Treasuries වගේ) නිකුත් කරන ආයතනය ළඟ තියෙන්න ඕනේ. USDT සහ USDC මේ වර්ගයට උදාහරණ.
ක්‍රිප්ටෝ මත පදනම් වූ stable coins (Crypto-backed stablecoins) මේවා backing වෙන්නේ collateral විදියට තියාගෙන ඉන්න වෙනත් cryptocurrencies වලින්. cryptocurrencies වල මිල උච්චාවචනය වෙන නිසා, මේ stable coins වලට සාමාන්‍යයෙන් "over-collateralization" ඕනේ වෙනවා. ඒ කියන්නේ, ඔයාට stable coin ඩොලර් 100ක් හදන්න, ඩොලර් 150ක් වටිනා crypto වත්කම් තැන්පත් කරන්න සිද්ධ වෙන්න පුළුවන්. මේකෙන් කරන්නේ, collateral වල අගය අඩු වුණත් stable coin එකේ ස්ථාවරත්වය සහතික කරන එකයි. Dai (DAI) සහ LUSD කියන්නේ crypto-backed stable coins වලට උදාහරණ.
ඇල්ගොරිතමික stable coins (Algorithmic stable coins) මේවා නිර්මාණය කරලා තියෙන්නේ decentralised වෙන්න. ඒ වගේම මේවාට කිසිම backing එකක් නැති වෙන්නත් පුළුවන්. මේවා මිල ස්ථාවරත්වය පවත්වාගෙන යන්න සංකීර්ණ ගණිතමය සූත්‍ර, market incentives සහ "mint-and-burn" ක්‍රමවේද මත, බොහෝ විට sister token එකක් එක්ක, රඳා පවතිනවා. අසාර්ථක වුණු ඇල්ගොරිතමික stable coin එකකට උදාහරණයක් තමයි TerraUSD (UST).
ඇයි stable coins crypto market එකේ වැදගත් වෙන්නේ?
stable coins crypto market එකේ වැදගත් වෙන්න ප්‍රධාන හේතු කීපයක් තියෙනවා:
ඒවා Volatility වන market එකකට ගොඩක් දුරට ස්ථාවරත්වයක් ලබා දෙනවා. ආයෝජකයින්ට, Bitcoin වගේ assets වල දැඩි මිල උච්චාවචනයන්ගෙන් ආරක්ෂා වෙන්න මේවා ආරක්ෂිත තැනක්. ඔයාගේ funds වල අගය එකපාරටම අඩු වෙන එක වළක්වාගෙන crypto form එකෙන්ම තියාගන්න මේවා උදව් වෙනවා.
ඒවා market liquidity සහ කාර්යක්ෂමතාවය වැඩි කරනවා. සාම්ප්‍රදායික fiat currencies සහ cryptocurrencies අතර මාරු කරන එක වෙලාව ගත වෙන, වියදම් අධික දෙයක් වෙන්න පුළුවන්. stable coins මේ ප්‍රශ්නය විසඳන්නේ, exchange එකක් ඇතුළේ විවිධ cryptocurrencies අතර ඉක්මනින් සහ අඩු වියදමකින් මාරු කිරීම් වලට ඉඩ සලසන එකෙන්. මේක crypto ecosystem එක ඇතුළේ ක්ෂණිකව ගමන් කරන digital cash එකක් වගේ.
මේවා "ක්‍රිප්ටෝ ඉතිරි කිරීමේ ගිණුමක්" වගේ ක්‍රියා කරන අතර ආයෝජන පහසු කරනවා. ඔයා Bitcoin වලින් ලාභ ලැබුවා නම් සහ මිල නිවැරදි කිරීමක් (price correction) බලාපොරොත්තු වෙනවා නම්, ඔයාට ඉක්මනින් ඔයාගේ Bitcoin, DAI හෝ USDC වගේ stablecoin එකකට මාරු කරන්න පුළුවන්. මේකෙන් ඔයාට ඔයාගේ අගය stable asset එකක් විදියට crypto ecosystem එක ඇතුළේම තියාගන්න පුළුවන්, මිල අඩු වුණාම ආපහු Bitcoin ගන්න සූදානමකින්. Aave හෝ Compound වගේ platforms වල interest (APY) උපයන්න stablecoins ගොඩක් ප්‍රයෝජනවත්. මේවායේ ඔයාට ඔයාගේ stablecoin deposits වලට ප්‍රතිශතයක් විදියට වාර්ෂික අස්වැන්නක් (APY) ලබාගන්න පුළුවන්, මිල උච්චාවචනයන් ගැන කරදර වෙන්නේ නැතුව.
ඒවා සාම්ප්‍රදායික මූල්‍ය සහ විමධ්‍යගත මූල්‍ය (decentralized finance) අතර පාලමක් වගේ. ස්ථාවර digital asset එකක් ලබා දෙන එකෙන්, මේවා උච්චාවචනය වන cryptocurrencies ලෝකය, සාම්ප්‍රදායික වත්කම් වල ස්ථාවරත්වය එක්ක සම්බන්ධ කරනවා. විවිධ මූල්‍ය ක්‍රියාකාරකම් වලට පහසුකම් සලසනවා.
ස්ථාවරත්වයේ අභියෝග සහ අවදානම් හැබැයි, හැම stablecoin එකක්ම ස්ථාවරත්වය කියන ඉලක්කයට සියයට සියයක්ම ළඟා වෙන්නේ නැහැ කියන එක මතක තියාගන්න ඕනේ. TerraUSD (UST) බිඳ වැටීම (2022 මැයි මාසයේ) මේකට කදිම උදාහරණයක්. මේක අවදානම් ගැන හොඳට මතක් කරලා දෙන සිදුවීමක්. UST, ඒ කාලේ හතරවෙනියට ලොකුම stablecoin එක වුණත්, ඩොලර් 1කින් සත කීපයකට වැටුණා. මේකෙන් ඩොලර් බිලියන ගණනක පාඩු සිද්ධ වුණා. මේක ඇල්ගොරිතමික stablecoins වල අත්හදා බැලීමක මූලික අසාර්ථකත්වයක්. ඒ වගේම, මේවායේ බිඳෙනසුලු බව සහ market එකේ විශ්වාසය මත යැපීම මේකෙන් හොඳටම පෙන්නුම් කළා. මේ system එක LUNA කියන ඒකෙ sister token එකත් එක්ක සංකීර්ණ සම්බන්ධතාවක් මත රඳා පැවතුණා. LUNA mint කිරීම සහ burn කිරීමෙන් UST එකේ peg එක පවත්වාගෙන යන්නයි බලාපොරොත්තු වුණේ. හැබැයි market එකේ විශ්වාසය නැති වුණාම, LUNA වල අගය කඩා වැටීමත් එක්කම, UST එකත් ඒත් එක්කම කඩා වැටෙන "death spiral" එකක් ඇති වුණා.
Tether (USDT) වගේ හොඳට ස්ථාපිත Fiat-backed stablecoins පවා, තමන්ගේ reserves ගැන විවිධ අවධානයට ලක්වෙලා තියෙනවා. UST අර්බුදයේදී Tether කෙටියෙන් සමහර exchange වලදී de-peg වුණා වුණත්, ඩොලර් බිලියන 10කට වඩා withdrawals සාර්ථකව process කරන්න එයාලට පුළුවන් වුණා. ඒ වගේම ඩොලර් 1ට redeem කිරීමේ පොරොන්දුව කඩ වුණේ නැහැ. මේකෙන් පෙන්වන්නේ, විශ්වාසය සහ ස්ථාවරත්වය පවත්වාගෙන යන්න විනිවිදභාවයෙන් යුතු සහ ප්‍රමාණවත් reserves වල වැදගත්කම. ලෝකයේ නියාමකයින් (regulators) මේ වගේ අර්බුද වළක්වන්න සහ පාරිභෝගිකයින් ආරක්ෂා කරන්න stablecoin reserves සහ ඒවායේ ක්‍රියාකාරීත්වය ගැන වැඩි අවධානයක් යොමු කරමින් ඉන්නවා.
ඉතින්, stablecoins කියන්නේ cryptocurrency ලෝකයේ හරිම සිත්ගන්නාසුලු, අත්‍යවශ්‍ය කොටසක්. ඒවා crypto වල inherent volatility එකට විසඳුම් ලබා දෙනවා. trading කටයුතු පහසු කරනවා, තාවකාලිකව අගය තියාගන්න (store of value) උදව් වෙනවා, ඒ වගේම yields උපයන්නත් විවිධ මාර්ග ලබා දෙනවා. ස්ථාවරත්වය, decentralization, සහ capital efficiency කියන දේවල් සමබර කරපු, ඇත්තටම "perfect" stablecoin එකක් හදන ගමන තවමත් සිදුවෙමින් පවතිනවා. හැබැයි, මේවා ගැන තේරුම් ගන්න එක, මේ දියුණු වෙන digital asset landscape එකේදී දැනුවත්ව තීරණ ගන්න ගොඩක් වැදගත්.
මේ පැහැදිලි කිරීමෙන් ඔයාලට stablecoins ගැන හොඳ අවබෝධයක් ලැබෙන්න ඇති කියලා අපි හිතනවා!
සැළකිය යුතුයි:
අධ්‍යාපනික අරමුණු සඳහා පමණි: මෙම ලිපියේ අන්තර්ගතය වර්තමාන තොරතුරු හා අධ්‍යාපනික අරමුණු සඳහා පමණක් එකතු කර ඇති අතර, කිසිඳු ආකාරයක මුදල් ආයෝජන උපදේශයක් නොවේ.
මූල්‍ය උපදෙස් නොවේ: මෙම වීඩියෝව සපයා ඇත්තේ තොරතුරු දැනගැනීම සඳහා පමණක් වන අතර එය මූල්‍ය, නීතිමය හෝ බදු උපදෙස් ලෙස නොසැලකිය යුතුය. ඕනෑම මූල්‍ය තීරණයක් ගැනීමට පෙර ඔබගේම පර්යේෂණ සිදු කර බලපත්‍රලාභී වෘත්තිකයෙකුගෙන් උපදෙස් ලබාගන්න.
මෙම ලිපිය හුවමාරු කරගන්න
