Quantum පරිගණක සහ බිට්කොයින් අනාගතය

ආයුබෝවන් , ඔයාලව ආයෙත් සාදරයෙන් පිළිගන්නවා! අද අපි කතා කරන්න යන්නේ Sci-fi ෆිල්ම් එකකින් ගත්තා වගේ ටොපික් එකක් ගැන: ඒ තමයි "Quantum computers වලින් Bitcoin වලට ඇටෑක් කරන්න පුළුවන්ද?" කියන එක. මේක ටිකක් සංකීර්ණ මාතෘකාවක් වුණත්, අපි පුළුවන් තරම් සරලව මේක පැහැදිලි කරන්නම්. ඇත්තටම තියෙන තර්ජනය මොකක්ද, ඒ වගේම Bitcoin community එක මේකට මොනවද කරන්නේ කියලා අපි බලමු.

ඉතින් මේ ගැන ඉතාම පැහැදිලිව අපේ Bitcoin Sri Lanka YouTube නාලිකාවේ වීඩියෝ එක්කින් ඉදිරිපත් කරලා තියනවා. මේ පහල තියෙන්නෙ ඒ වීඩියෝ එක. ඔයාට පුළුවන් ඒකත් බලන්න.

Quantum Computer එකක් කියන්නේ මොකක්ද? ඇයි මේක Bitcoin වලට වැදගත් වෙන්නේ?

මුලින්ම බලමු මේ Quantum computer කියන්නේ මොනවද කියලා. අපි සාමාන්‍යයෙන් පාවිච්චි කරන computers වල තියෙන්නේ "bits" – ඒ කියන්නේ 0 සහ 1. හැබැයි Quantum computers වල තියෙන්නේ "qubits". මේ Qubit එකක් කියන්නේ "super-bit" එකක් වගේ දෙයක්. ඒ කියන්නේ 0 සහ 1 කියන අගයන් දෙකම එකම වෙලාවෙ තියාගන්න පුළුවන්. මේකට කියන්නේ "quantum parallelism" කියලා. මේ හැකියාව නිසා Quantum computers වලට පුළුවන් එකම වෙලාවෙ ගොඩක් දේවල් analyse කරන්න. සාමාන්‍ය computers වලට වඩා සමහර ප්‍රශ්න ඉක්මනට විසඳන්න මේකෙන් පුළුවන් වෙනවා.

හරි, දැන් මේක Bitcoin වලට වැදගත් වෙන්නේ ඇයි?

Bitcoin වගේම අන්තර්ජාලයේ තියෙන ගොඩක් security methods පදනම් වෙලා තියෙන්නේ "public-private key cryptography" කියන ක්‍රමය මතයි. ඔයාට Bitcoin තියෙනවා නම්, ඔයාට private key එකක් (රහස් password එකක් වගේ) තියෙනවා. ඒකෙන් තමයි ඔයාගේ coins spend කරන්න පුළුවන් වෙන්නේ. ඊට අමතරව public key එකක් (public address එකක් වගේ) තියෙනවා. අනිත් අයට සල්ලි එවන්න ඕන වුණාම ඒ address එක පාවිච්චි කරනවා. මේ public key එක private key එකෙන් තමයි හදන්නේ. හැබැයි මේක හදලා තියෙන්නේ public key එකෙන් private key එක හොයාගන්න බැරිවෙන්න. ඒක ප්‍රායෝගිකව කරන්න බැහැ. මේකට කියන්නේ "elliptic curve discrete log problem" (ECDLP) කියලා. Bitcoin transactions ආරක්ෂිත වෙන්නේ මේ ක්‍රමය නිසයි.

තර්ජනය මොකක්ද? Quantum Computers වලට මොනවද කරන්න පුළුවන් සහ බැරි මොනවද?

 මෙන්න මේකයි Quantum computers වලට කරන්න පුළුවන් දේ. මේවා හොඳට දියුණු වුණොත්, එයාලට පුළුවන් Shor's algorithm කියන විශේෂ algorithm එකක් run කරන්න. මේ algorithm එක හැදුවේ ECDLP එක විසඳන්නයි. ඒ කියන්නේ ඔයාගේ public key එකෙන් private key එක හොයාගන්න පුළුවන් වෙනවා. ඔයාගේ private key එක හොයාගත්තාම, ඒ කෙනාට පුළුවන් ඔයාගේ coins ටික හොරකම් කරන්න. මේකට විසඳුමක් නොදුන්නොත් මේක Bitcoin වලට ලොකු "existential threat" එකක්. 

හරියටම තර්ජනය තියෙන්නේ මොකටද කියලා තේරුම් ගන්න එක හරිම වැදගත්. අපි කතා කරන්නේ public-private key cryptography ගැනයි. විශේෂයෙන්ම Bitcoin වල පාවිච්චි කරන ECDSA (සාම්ප්‍රදායික එක) සහ Schnorr signatures (Taproot upgrade එකෙන් ආපු) වගේ signature ක්‍රම ගැනයි.

 සමහර විට ඔයාලට අහන්න ලැබෙයි Quantum computers වලට Bitcoin mining හෝ SHA-256 hashing function එක බිඳින්න පුළුවන් කියලා. හැබැයි SHA-256 hashing කියන්නේ සාමාන්‍යයෙන් Quantum-resistant කියලා තමයි සැලකෙන්නේ. Hashing කියන්නේ එක පැත්තකට විතරක් වැඩ කරන process එකක්. ඔයා input එකක් දුන්නාම scrambled output එකක් එනවා. හැබැයි output එකෙන් ආපස්සට ගිහින් input එක ගන්න බැහැ. Quantum computers වලට hash functions ආපස්සට හරවන්න පුළුවන් වෙයි කියලා බලාපොරොත්තු වෙන්නේ නැහැ. ඒ නිසා, ඔයාගේ Bitcoin mining සහ blockchain එකේ ආරක්ෂාව මේ Quantum තර්ජනයෙන් නම් ආරක්ෂිතයි. ප්‍රධානම ගැටලුව තියෙන්නේ transaction signatures වලයි.

ඇත්ත තත්ත්වය: අපි මේ තර්ජනයට කොච්චර කිට්ටුවෙන්ද ඉන්නේ?

ඇත්තටම කියනවා නම්, ඔයාලා මේ ගැන වැඩිය බය වෙන්න ඕනේ නැහැ දැනට. මොකද, අද තියෙන quantum computers තාම හරියට දියුණු නැහැ. ඒවා හරියට මුල් කාලේ තිබ්බ විශාල computers වගේ, එහෙමත් නැත්නම් අලුතෙන් transistor ආපු කාලේ වගේ තමයි. තාම මේවා "experimental" මට්ටමේ තියෙන්නේ.

 Bitcoin වල cryptography එක කඩන්න (ඒ කියන්නේ public key එකකින් private key එක හොයාගන්න) Shor's algorithm එක පාවිච්චි කරන්න, quantum computer එකකට logical qubits මිලියන 13ක් ඉඳලා මිලියන 300ක් දක්වා ප්‍රමාණයක් ඕනේ.

 දැනට තියෙන හොඳම quantum computers වල තියෙන්නේ physical qubits 1,000ක් විතරයි. එහෙනම් හිතන්නකෝ කොච්චර ලොකු පරතරයක්ද කියලා!

 Qubits ගණන විතරක් නෙවෙයි, මේවා "coherence" එකකින් තියාගන්න එක (ඒ කියන්නේ qubits ස්ථාවරව තියාගන්න එක) සහ error rates අඩු කරන එක හරිම අමාරුයි. මේවා වැඩ කරන්න, සාමාන්‍යයෙන් absolute zero වලට කිට්ටුව, අතිශයින්ම අඩු උෂ්ණත්වයක් ඕනේ. ඒකට විශේෂ උපකරණ ඕනේ.

 මේ හැම අභියෝගයක්ම එක්ක බැලුවම, විශේෂඥයෝ කියන්නේ ඊළඟ අවුරුදු දහය ඇතුළතදී quantum computers වලට මේ හැකියාව ලබාගන්න එක "ඉතාමත්ම අපහසුයි" කියලා. සමහර අය කියන්නේ "දශක ගණනාවක් ගතවෙයි, එහෙමත් නැත්නම් කවදාවත් බැරිවෙයි" කියලත්.

 හැබැයි, මේ ගැන ටිකක් අවධානයෙන් ඉන්න හේතුවකුත් තියෙනවා:

 ලෝකයේ තියෙන රජයන්, අලුත් systems වලට 2030 වෙනකොටත්, පරණ systems වලට 2035 වෙනකොටත් quantum resistance එක (ඒ කියන්නේ quantum computers වලින් ආරක්ෂාව) එන්න කියලා තල්ලු කරනවා. විශේෂයෙන්ම elliptic curve cryptography සහ RSA වලට. මේකෙන් හිතන්න පුළුවන්, සමහරවිට අපිට නොදන්නා දෙයක් එයාලා දන්නවා ඇති කියලා

 Quantum computing දියුණු කරන එක හරිම වියදම් අධික, සංකීර්ණ වැඩක්. ඒ නිසා මේ ගැන ගැඹුරු දැනුමක් ගන්න පුළුවන් වෙන්නේ ලොකු ආයතනික ආයෝජකයන්ට විතරයි. මේක තනි පුද්ගලයෙකුට පහසුවෙන් හොයන්න පුළුවන් දෙයක් නෙවෙයි.

 තව දෙයක් මතක තියාගන්න ඕනේ, මේක Bitcoin වලට විතරක් තියෙන ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි. Public-private key cryptography එක අන්තර්ජාලය පුරාම, බැංකු, රජයන්, හමුදා සන්නිවේදන වලටත් පාවිච්චි කරනවා. ඉතින්, මේක Bitcoin වලට ප්‍රශ්නයක් වුණත්, මේක ගෝලීය ප්‍රශ්නයක්. මුළු තාක්ෂණික ලෝකයටම මේකට විසඳුම් හොයාගන්න වෙනවා. Bitcoiners ලාට ගොඩක් දේවල් අවදානමේ තියෙන නිසා, මේකට විසඳුම් හොයාගන්න එයාලා ගොඩක් උනන්දුයි.

 අපි මතක තියාගන්න ඕනේ මේක Bitcoin වලට විතරක් තියෙන ප්‍රශ්නයක් නෙවෙයි. Public-private key cryptography කියන එක මුළු අන්තර්ජාලය පුරාම, බැංකු, රජයන්, සහ මිලිටරි සන්නිවේදනයන් සඳහා පාවිච්චි වෙනවා. ඉතින්, මේක Bitcoin වලට ප්‍රශ්නයක් වුණත්, සමස්ත තාක්ෂණික ලෝකයටම විසඳන්න ඕනේ ගෝලීය ගැටලුවක්. Bitcoin භාවිතා කරන්නෝ මේක විසඳන්න හරිම උනන්දුවෙන් ඉන්නේ, මොකද එයාලට මේකෙන් ගොඩක් දේවල් නැතිවෙන්න පුළුවන් නිසා.

 Quantum-Resistant අනාගතයක් සඳහා Bitcoin වල සැලැස්ම

හොඳ ආරංචිය තමයි Bitcoin community එක නිකන් ඉන්නේ නැහැ. දැනටමත් මේ වෙනුවෙන් සැලැස්මක් ක්‍රියාත්මක වෙමින් තියෙනවා. ප්‍රධානම විසඳුම තමයි Bitcoin වල software එක update කරලා, "quantum resistant" වෙන අලුත් Bitcoin address වර්ගයක් ඇතුළත් කරන එක.

 Hunter Beast විසින් ඉදිරිපත් කරපු BIP 360, "Pay to Quantum Resistant Hash" කියන යෝජනාව මේ අතරින් ප්‍රධානයි. මේක වැඩ කරන්නේ කොහොමද කියලා අපි සරලව බලමු:

 BIP 360 වලින් පුළුවන් වෙනවා transactions වලට අමතර post-quantum signature algorithms තුනක් එකතු කරන්න. මේවා ඔයාලගේ transactions වලට දාන "අමතර අගුළු" වගේ හිතන්න පුළුවන්.

 මේ system එක යටතේ (මේකට කියන්නේ "SegWit V3" කියලා) ඔයාලා අලුත් address එකක් හදනකොට, ඔයාලගේ public keys "hash" කරනවා (ඒවා දෙපාරක් hash කරනවා). මේ hash එක තමයි ඔයාලගේ address එක විදියට හැදෙන්නේ. මේකෙන් වෙන්නේ, public key එක blockchain එකේ කෙලින්ම පෙනෙන්න නොදෙන එක. එතකොට attack කරන්න අමාරුයි.

 එහෙනම්, මේ "migration" එකක් කොහොම වෙයිද?

මේක Bitcoin software එකට එකතු කරන්න නම්, මුළු community එකේම ලොකු එකඟතාවක් ඕනේ. මේක ක්‍රියාත්මක වුණාට පස්සේ, හැමෝම තමන්ගේ coins මේ අලුත් quantum-resistant addresses වලට මාරු කරන්න ඕනේ. විශේෂයෙන්ම පරණ Bitcoin address වර්ග තියෙන අයට මේක හරිම වැදගත්.

 2009-2012 කාලයේ ඉඳලා තියෙන ගොඩක් පරණ coins විශාල ප්‍රමාණයක් "Pay-to-Public Key" (P2PK) addresses වල තියෙනවා. මේවායේ public key එක දැනටමත් blockchain එකේ පැහැදිලිව පේන්න තියෙනවා. මේ addresses වල Bitcoin coins විශාල ප්‍රමාණයක් තියෙනවා – addresses 34,000ක් පුරා coins මිලියන 1.6ත් 2ත් අතර ප්‍රමාණයක්, ඒ වගේම එක address එකක සාමාන්‍යයෙන් Bitcoin 50ක් වගේ තියෙනවා. Satoshi Nakamoto ගේ coins පවා මේ අතර තියෙනවා.

 ලොකුම ගැටලුවක් තමයි, quantum computer එකක් එකපාරටම ආවොත්, මේ පරණ coins මිලියන 1.6ත් 2ත් අතර ප්‍රමාණය "dump" කරන්න පුළුවන් වෙන එක. ඒ කියන්නේ එකපාරටම market එකට එන එක. මේකෙන් වෙන්නේ market එකට විශාල supply shock එකක්.

 Sermont Systems වගේ companies මේ ගැන දැනටමත් ක්‍රියාකාරීව වැඩ කරනවා. එයාලා මේ අවුරුද්ද අන්තිම වෙනකොට quantum-resistant implementation එකක් සහ testnet එකක් හදන්න බලාපොරොත්තු වෙනවා. ඊළඟ පියවර තමයි developers ලා, node operators ලා, සහ exchanges එක්ක ලොකු සම්බන්ධීකරණයක් ඇති කරගන්න එක.

 ඉතින්, Quantum computers වලින් Bitcoin බිඳින ක්ෂණික තර්ජනය තවම අවුරුදු ගාණක්, සමහරවිට දශක ගණනාවක් දුරින් තිබුණත්, මේ වෙනුවෙන් කරන proactive වැඩ නිසා Bitcoin මේ අභියෝගය නොසලකා හරින්නේ නැහැ. Quantum-resistant විසඳුම් දැන්මම හදන එකෙන්, Bitcoin community එක බලාපොරොත්තු වෙන්නේ අනාගතයේ මොන තාක්ෂණික දියුණුවක් ආවත් Bitcoin ලෝකයේ ආරක්ෂිතම මුදල් ආකාරය විදිහට තියාගන්නයි. මේක කරන්නේ නොවිය හැකි දේවලටත් සූදානම් වෙලා ඉන්න එකයි, මොකද මේකේ අවදානම හරිම ඉහළයි.